Ege Üniversitesi “En Başarılı Üniversiteler” Sıralamasında 2.ciliği Nasıl Kazandı?

Gündem, CBT Sayı 1375, 26 Temmus 2013

Hollanda'nın Leiden Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Merkezi "Centre for Science and Technology Studies (CWTS)" Dünyanın en iyi 500 üniversitesi sıralamasını yapıyor. 

Son raporda, baktık ki Ege Üniversitesi bütün ünlüleri geçmiş ve ikinci sıraya oturmuş! Tabi bir şenlik bir şenlik.. 

Mesele araştırılınca, Ege’yi ikinci sıraya Ahmet Yıldırım adındaki tek kişinin yükselttiği ortaya çıkmış.. Ama, bu kişinin yayınları mercek altına alınınca, arkada bir ”Atıf karteli” çıkmış.. 

Bunun üzerine sözü geçen merkezin (Leiden Ranking) direktörü Paul Wouters bu şaibeli durumu açıkladı.. Umarız Ege Üniversitesi Rektörlüğü gerekeni yapar. Wouters’in makalesini aşağıya alıyoruz (orijinali: http://citationculture.wordpress.com/2013/07/04/may-university-rankings-help-uncover-problematic-or-fraudulent-research/).

***

Üniversiteler Sıralaması, Sorunlu veya Hileli Araştırmaları Ortaya Çıkarabilir Mi?

Paul Wouters

Bir tek kişi, Leiden Ranking gibi bir üniversiteler sıralamasında bir üniversitenin sırasını hile yoluyla değiştirebilir mi? Bu sorunun yanıtı –eğer dergilerin nitelik denetleme süreci gerektiği gibi işlevsel değilse, maalesef bazen değiştirebilir.

Kısa bir süre önce bir Türk biliminsanı, Ege Üniversitesinin matematik ve bilgisayar bilimlerinde Leiden Sıralamasının (Ranking) son versiyonundaki konumu konusunda bizi uyardı. Önceki dönemde, Türkiye’nin saygın araştırma üniversiteleri arasında olduğu bilinmeyen bu üniversite, şaşırtıcı bir PP (en üst 10%) göstergesiyle hemen hemen 21% ile ikinci sırada yeraldı. Diğer bir deyişle, matematik ve bilgisayar bilimlerindeki 21% yayınlarıyla Ege Üniversitesi bu alanda en sık atıf alan en tepedeki 10% dergi arasında yer aldı. Bunun anlamı şudur: Ege Üniversitesi en çok atıf alan makalelerin iki katı makale yayınladığı sanıldı. Yalnızca Stanford Üniversitesi Ege Üniversitesinden daha iyi performans sergiledi.

Matematik ve bilgisayar bilimlerinde Ege Üniversitesi 210 makale üretti (Stanford hemen hemen 10 kat daha fazla makale üretti). Bu denli yayın göreceli olarak az olduğu için sıralamadaki yerinin güvenilirliği oldukça düşüktür ve bu durum. Geniş kararlı aralıkla belirlenmiştir (ölçümdeki belirsizliğin göstergesi). Ege Üniversitesinin 210 yayınından en az 65 tanesi bir tek kişi, Ahmet Yıldırım, tarafından üretilmiştir. Bu alanda yalnızca 4 yıllık uzmanlığı olan bir kişi için bu son derece yüksek bir üretkenliktir.

Dahası, Yıldırım’ın yayınları Ege Üniversitesinin sıralamadaki yerini belirlemiştir: bu yayınlar olmasaydı Ege Üniversitesi bu alanda 300.sırada olacaktı. O nedenle 300.lük belki de Ege Üniversitesinin bu alandaki sıralamasını daha iyi yansıtıyor. Yıldırım’ın makalelerine, kendi atıfları hariç 421 atıf verildi. Matematik sık sık atıf alan bir alan değildir, o nedenle bu düzeydeki atıflar hem PP (en üst 10%) hem de MNCS göstergesini oldukça fazla etkileyebilmiştir.   

Bildiğimiz kadarıyla, Yıldırım’ın yayınlarını inceleme işlemi henüz başlamadı. Ancak bu yayınlara ilişkin hile ve çalıntı kuşkuları hem Türkiye’de hem de yurtdışında artmaya başlıyor. Mathematical Physics adlı dergideki bir makalesi, çalıntı olduğunun kanıtlanması nedeniyle (bir Çinli yazarın makalesinden bölümler kopyalanmış ve orijinal olarak sunulmuştur) dergi tarafından yayından kaldırılmıştır. İlginçtir ki, yazar yayından kaldırılmış olmayı kabullenmemiştir.

Yıldırım’ın yayınlarının oldukça çoğu, ‘kalite kontrolu izleme’ yönünden çok mükemmel olmayan dergilerde yayınlanmıştır. Elsevier yayın evinin dergilerinden olan Computer & Mathematics with Applications (Yıldırım’ın 11 makalesini yayınlayan dergi) yakın geçmişte bir başka yazarın makalesini “bilimsel içerikten yoksun” olma gerekçesiyle yayından kaldırdı. Aslında o yayın içerikten hemen hemen yoksun bir yayındı. Retraction Watch’a göre, derginin editörü Ervin Rodin, geçen yılın sonlarına doğru görevden alındı. Rodin, Elsevier’in bir başka dergisi olan Applied Mathematics Letters – An International Journal of Rapid Publication dergisi editörlüğü görevinden de alındı. Rodin, Yıldırım’ın 5 makalesini yayınlayan Mathematical and Computer Modelling dergisinde de editördü. Mathematical and Computer Modelling dergisi şu sırlarda “editörlük görevinin yenilenmesi” nedeniyle makale sunumu kabul etmiyor.   

Yıldırım’ın makaleleri niçin bu denli çok atıf aldı? Yıldırım’ın 65 makalesine 285, yayınlarına da toplam 421 atıf verildi. Bu yayınların güçlü bir grup içi atıf trafiği var. Bu grup toplam 1200 atıf almış ve atıfların yarıdan biraz fazlası bu grubun kendi çalışmalarına yapılan atıflar. Diğer bir deyişle, bu yayınlar, sıkı bir ilişki içinde bulunan yazarlar grubunu temsil ediyor, ancak bu yazarlar diğer yazarlardan tamamen yalıtılmış değil. Eğer Ege Üniversitesi yayınlarına atıf veren üniversitelere bir göz atarsak, bu üniversitelerin Leiden Sıralamasında, Yıldırım’ın çalışmalarına bir tek atıf vermiş olan Penn State Üniversitesi hariç (112.sırada) ön sıralarda olmadığı görülür. 

Eğer matematik ve bilgisayar bilimlerine odaklanacak olursak, atıf veren üniversitelerin hiçbiri, Penn State ve Gazi Üniversitesi (1 yayına atıf) hariç, sıralamada üst sıralarda değil. Bu arada, Gazi Üniversitesi’nin de sıralamadaki yeri, kararlılık aralığının da belirttiği gibi, Ege Üniversitesininki gibi, güvenilir değil

Bibliyometrik kanıt 2 farklı sonuca işaret ediyor. Birincisi, Yıldırım, önemli bir matematiksel sorun üzerine sıkı bir işbirliği içinde çalışan bir grubun üyesi. Bu yoruma seçenek olan diğer yoruma göre, bu grup, birbirine atıf veren bir “atıf kartel”idir ve birbirine yalnızca atıf vermekle kalmıyor aynı zamanda, atıf üreten aygıtlar olarak işlev yapan dergilerde benzer yayınlar üretiyorlar. Üretilen yayınlara ve problemlerin üretilme biçimine kabaca bakarsak, ikinci yorumun birinciden daha uygun olduğu görülür.

Ancak, bundan sonra, matematik alanının uzmanları bu olayı incelemeye almalıdır. Günümüzde bibliyometrikler bilimsel yayınlardaki usa yatkınlığı ve saçmalığı uygun bir biçimde ayırdedebilecek düzeyde değil. Bu nedenle bu alanın uzmanlarına görev düşüyor.

Ege Üniversitesi rektörünü üniversitenin sıralamadaki yerinin kuşkulu olduğu konusunda bilgilendirdik ve yazarın konumu hakkında daha fazla bilgi vermesini istedik. Henüz bir yanıt alamadık. Eğer Ege Üniversitesi ciddiye alınmak istiyorsa, Yıldırım’ın ve çalışma arkadaşlarının yayınlarını kapsamlı bir biçimde araştırmaya başlamalıdır.

Eğer bizim Leiden Sıralamasında veya bir başka sıralamada başka tuhaf yanlar görürseniz lütfen bize bilgi verin. Bu yardımınız, akademik çevrede çalıntı davranışlarını ortaya çıkarmada daha iyi yöntemler üretmemize yardımcı olur.” (4 Temmuz 2013)

***

Gelecek Cuma yeniden buluşmak üzere...