Bilim değil filim: Tübitak’ın çocuklar için çeviri kitaplarındaki olağanüstü çarpıtmalar

CBT Gündem, Sayı 1426, 18 Temmuz 2014

Bu hafta köşemi, okurumuz Osman Açıkgöz’ün çocuğuna aldığı TÜBİTAK kitaplarında saptadığı çarpıtmaları konu edinen önemli mektubuna ayırıyorum..

***

“Sayın Bursalı,

Oğlumla birlikte TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan “Bilim Bize Ne Anlatıyor?” adlı, baskısı, resimleri mükemmel bir kitabı okurken aşağıda ayrıntılarını açıklayacağım inanılması güç bir gerçekle karşılaştım: İngilizce baskıda bulunan evrimle ilgili bazı sözcükler ve cümleler Türkçe çeviride kitaptan çıkarılmış ve İngilizce kitapta olmayan yeni cümleler eklenmiş.

“Bilim Bize Ne Anlatıyor?” çevirisi ve redaksiyonu öğretim üyeleri tarafından yapılmış bir kitap. Ancak çevirmen ve redaktörün olan bitenden ne kadar haberi olduğunu bilemiyorum. Bu durum hakkında kişilerin görüşü alınmadan yorum yapmanın doğru olmadığını düşünüyorum. Bu kitabın hangi aşamada değişikliklere uğradığı mutlaka öğrenilmesi gereken bir konu. Özellikle çevirmen ve redaktörün açıklamalarını merakla bekleyeceğim.

Elimdeki kitap Kasım 2012’de basılmış ikinci baskısı. Daha sonra üçüncü baskısı da yapılmış. Kitabın üçüncü baskısı elimde olmadığı için üçüncü baskıda herhangi bir düzeltme yapılıp yapılmadığını bilmiyorum.

Kitap biyoloji, kimya ve fizikle ilgili üç temel bölümden oluşuyor. Bu kitabın metinlerinden yaratılmış iki ayrı kitap (Kimya Bize Ne Anlatıyor?” ve “Fizik Bize Ne Anlatıyor?”) TÜBİTAK tarafından yayımlandı. Büyük olasılıkla “Biyoloji Bize Ne Anlatıyor” adlı bir kitap da yayımlanacak. Kitap İngilizcede de bu şekilde yayımlanmış. “Bilim Bize Ne Anlatıyor?” adlı kitabın ilk iki baskısı toplam 10.000 adet yapılmış. Bu durumda gerçeklerin tahrif edildiği en az 10.000 kitap çocukların elinde, daha fazlası da kitapçılarda.

KİTABIN BİYOLOJİYLE İLGİLİ TAHRİF EDİLMİŞ BÖLÜMLERİ (Türkçe ve İngilizce kitabın resimleri ektedir.)

SAYFA 11: İngilizce kitaptaki “ … biz bir tür hayvanız. Özellikle, bir tür maymunuz.” cümlesi Türkçe çeviride “… bizim hayvanlardan pek de bir üstünlüğümüz yok. Hatta insanın bir tür maymundan geldiği ileri sürülüyor.” cümlesine dönüşmüş.

SAYFA 72: İngilizce kitaptaki “Biyologların çoğu” sözcükleri Türkçe çeviride ”Evrim teorisine inanan bazı biyologlar” sözcüklerine dönüşmüş. Yine aynı sayfada İngilizce kitapta olmayan “Bu biyologlar … inanıyorlar” eklemesi yapılmış.

SAYFA 74: İngilizce kitapta olmayan “Bu senaryoya göre” eklemesi yapılmış.

SAYFA 78: İngilizce kitapta olmayan “Evrim teorisine göre” eklemesi yapılmış. 

SAYFA 79: En önemli çarpıtmalar bu sayfada yapılmış. Sayfanın değişik yerlerinde İngilizce kitapta olmayan “Evrim teorisine göre” eklemesi yapılmış. İngilizce kitaptaki “1859’da Darwin fikirlerini Türlerin Kökeni adlı çığır açıcı (ground-breaking) bir kitapta yayımladı” cümlesi Türkçe çeviride ”1859’da Darwin fikirlerini Türlerin Kökeni adlı çok tartışmalara sebep olan bir kitapta yayınladı.” cümlesine dönüşmüş. Yine aynı sayfada İngilizce kitaptaki “İnsanlar bugün hala evrim üzerine tartışıyor, fakat evrim, genlerin nasıl çalıştığı gibi yeni keşiflerle sürekli destekleniyor.” cümlesi Türkçe çeviride “İnsanlar günümüzde hala evrimin doğru olup olmadığını tartışıyorlar. Evrimi destekleyen hiç bir ara form bulunamamasına, öte taraftan da evrimi destekleyen keşifler yapılmış olmasına bakılınca, evrimin daha uzun süre tartışma konusu olacağını söyleyebiliriz.” cümlelerine dönüşmüş.

SAYFA 80: İngilizce kitapta olmayan “Darwin’e göre evrim”, “Evrim biyologları … söylüyorlar” “Bu teoriye göre” eklemeleri yapılmış.

SAYFA 81: İngilizce kitapta olmayan “Evrim teorisine göre” eklemesi yapılmış. 

SAYFA 84: İngilizce kitaptaki “Organizmalar yaşadıkları çevreye uyum sağlayacak şekilde evrimleşmiştir.” cümlesi Türkçe çeviride “Organizmaların yapıları yaşadıkları çevreyle uyumludur.” cümlesine dönüşmüş.

SAYFA 279: İngilizce kitaptaki terimler sözlüğü bölümünde bulunan evrim terimi Türkçe çeviriye alınmamış.

Prof. Dr. Osman Açıkgöz, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı

NOT: İngilizce kitabın resimleri internetten (http://www.amazon.co.uk/Whats-Science-About-Alex-Frith/dp/0746089457/ref=sr_1_5?s=books&ie=UTF8&qid=1405326458&sr=1-5&keywords=whats+science+all+about) adresli siteden kitabı tanıtan “look inside” adlı bölümden “print screen” yoluyla alınmıştır. Türkçe kitabın resimleri fotoğraflanarak elde edilmiştir.