obursali@cumhuriyet.com.tr
Feedback mi, feedforward mı?
Dil önemlidir; yazıyla, konuşmayla, okumayla, belki bir müzikle, bir sesle, dahası gürültüyle, gözlemle, kediköpek davranışlarını izlemekle, gökyüzünü, bulutları seyretmekle, bir cinayetle, bağırmakla, denizde balıklarla burun buruna gelmekle... düşünürüz. Beklenti, tüm saydıklarım ve burada sayamadıklarımızın bize yeni çağrışımlar yapması...
Mutlaka bir ikisi bizde düşünce sıçrayışı yapacaktır.
Beynimizi, (gözümüzü, kulağımızı, duyularımızı) sürekli açık tutmalıyız ki beynimizde nöronlar yeni-farklı bağlantılar kursunlar.
İşte o andan itibaren biz eski biz değiliz. Beynimizde o konuda yeni bir bakış, bir farklılık oluşacak, belleğimiz içinde milyonlarca bilginin pek çoğu ile yeni bir entegrasyon ve değerlendirme oluşacaktır.
Dahası belki de beynimizde yeni algoritmalara kapı aralanacak, etkilenmenin önemi ve derecesine bağlı olarak.
Bu konuda yeni şeyler okumalıyım. Türker Kılıç Hoca çok daha iyi ve üst düzey şeyler söyler.
Peki bu konu nereden çıktı pazar pazar?
"İLERİ BESLE!"
Sabah The Atlantic’te Lora Kelley’in günün özetini sunduğu yazısı. Wall Street Journal’da yeni kavramlar üzerine bir yazıya gönderme yapıyor. Dikkat çeken feedback (geri besleme) kavramına, çalışma ofislerinde takla attırılmış. Artık feedback yok, feedforward (ileri besleme) var.
Geri besleme kavramını biz bulmadık, çoğu kavram gibi dışarıdan aldık ve kullanır olduk.
Ne kadar iyi kullanıyoruz, şüphesiz tartışmalı, dahası laf olarak jargonumuzda yer alıyor gibi. Geri besleme değil de hele feedback dediğimizde daha havalı oluyoruz!
Geri besleme, İngilizce Wikipedia’da yaklaşık şöyle betimleniyor: Bir sistemin çıktıları, bir devre veya döngü oluşturan bir sebep sonuç zincirinin parçası olarak girdiler olarak geri yönlendirildiğinde meydana gelir. Sistemin böylece kendi kendini beslediği ve daha iyi bir duruma geldiği düşünülür.
Biraz zor oldu... Ama olay, dışarıdan gelen yeni düşünce ve eleştirilerle sistemin kendini yenileyerek daha mükemmel hale gelmesi...
Bunu günlük hayatımızda da kullanırız. Kendimizi bir sistem olarak düşünelim. Siyasete ekonomiye topluma ve toplumsal olaylara bütünsel bakışımızı, kendi düşünce sistemimiz kabul edelim. Bu sisteme dışarıdan etkileşimlerle yeni girdileri kabul ettiğimizi varsayalım. Eğer düşünce sistemimiz bunu kabul ederse giderek daha iyi olacaktır, diyebiliriz. Tabii bu bir varsayım. İyileşebilmesinin bir sürü koşulu olabilir. Düşünce açıklığı, sorgulama ve eleştiri ve özgür düşünme yeteneğimizin derecesi gibi.
LİDER NASIL YAPMALI?
Ama daha basit konularda kalalım. Mesela bir konuşmayazı metni hazırladınız. Bunu tartışmaya açar ve gelen eleştirilerden size uyanları, yaratıcı fikirleri, yenilikleri metne dahil ederseniz bu da bir “geri besleme” olur.
Bir politik metin de farklı değildir. Partiler-liderler politikalarını eleştiriye tartışmaya açabilseler daha zengin ve içerikli ve belki de doğru bir politikaya sahip olabilirler.
CHP’de (sanırım Özgür Özel) bir konuşmada Kılıçdaroğlu bir konu üzerinde görüşleri not alır. (Ben de sık gördüm!) Sonra bunları bildiği gibi politik düşünce ve eylem olarak yürürlüğe koyar.
Bu sözü duyunca şunu düşündüm: İşte yapması gereken tam da bu noktada, eyleme koymadan önce parti kurumlarında “Ne dersiniz” diye tartışmaya açmak. Feedback bu aşamada canlı çalışacaktır. Lider belki de yanlış çıkarsamalar yaptı ve partiyi zarara uğratacak.
PASİF VE AKTİF
Başa dönelim: Amerikan ofislerinde üretilen feedforward (ileri besleme) kavramının yeni işlevi ne? (Bu arada kavrama baktım sözlüklere girmiş.)
Feedback pasiftir. Bazen işlemez veya gelen öneriler dikkate alınmaz.
Feedforward ise aktiftir, düşüncenin veya sistemin daha mükemmel işlemesini o an tartıştırır, ister.
Kavramlar, bizi atıl durumda bırakabilir, eskimiştir, geri kalmıştır biz de hâlâ onları düşüncelerimizde koruruz ve buna göre hareket ederiz, bizi tutucu yapabilir.
Kavramları düşünce sistemimizin omurgası iskeleti olarak kabul edersek ne kadar önemli olduklarını görürüz.
Biz henüz feedback’i sindirememiş bir toplumuz. Şimdi ne anlamı olur demem:
Feedforward!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder