Büyük iflasa operasyon molası, sonrası ne olacak?
Seri yazının son kısmını, anahtar sorunun analizini atlamalı mıyım, iktidarın son mali cambazlığı üzerine?
O gece ne olduğunu bile bilmiyoruz, şeffaflık olmadığı için bu ülkede. Birden dövizde büyük düşüşün (çok iyi oldu, şüphesiz, ama bu başka bir konu) hemen o anda birden nasıl gerçekleştiği konusu hele aydınlansın.
6 milyar dolar satışın yapamadığını gerçekleştiren olay, dövizin olağanüstü yükselişini körükleyen belirsizliğe bir mola verilmesi mi? Doları mesela 10-14 liradan satın alan şişman parmakların bunu büyük bir fırsat görüp satış tuşlarına basmaları mı? Yoksa devreye dışarıdaki kontrol altındaki paralardan birkaç milyar doların sokulması mı, açıklamaya paralel? Bilmiyoruz. Hangi bankalara ne kadar dolar girdi birden.. Bilmiyoruz. Yoksa doymuş dolar alımı-spekülasyonu, satış için böyle bir fırsat mı bekliyordu, bilmiyoruz... Karar üzerine içeriden bilgi alınma sonucu iktidar çevresinden satışlar mı? Bilmiyoruz.
Hepsi olabilir... Ama şimdilik dolar artışı durmuş görünüyor. Yine de ülkemiz için önemli bir durak.
ENFLASYON NE OLACAK?
Bu, ülkenin büyük bunalımını şüphesiz ki çözmeyecek. Dolar daha dar bir alanda salınımını sürdürür.
“Bozdur doları, TL’ye vadeli yatır, kur farkını ödeyeceğiz” kararı iyi güzel de enflasyon ne olacak? Doları 12-13 dolar civarında tutabilirlerse ütülen, TL mevduat sahibi olacak. Çünkü verilen resmi mevduat oranı, gayri resmi gerçek enflasyonun en az yarısı kadar, diyelim (üçte biri ya!)
Mevduatınız varsa bankada zaten ütülüyorsunuz kazığın büyüğü olarak, çünkü piyasadaki enflasyona ve pahalılığa ayak uyduran bir oran değil. Milletin ütülmesi üzerine kurulan bir tuzak, resmi sistem olduğu içindir ki herkes parasını korumak amacıyla dolara saldırdı.
Burada tayin edici olan salt dolar olmadı, enflasyon, pahalılık. Dolar, ekonominin -iktidarın parasızlığından- dolarsızlığından kaynaklanan bir uçuşa geçtiği için spekülasyon aldı başını gitti. Doların en az yedi yıllık yükselişini izlerseniz,
2013: 1.81; 2014: 2.19; 2015: 2.72;
2016: 3.02; 2017: 3.65; 2018: 4.82;
2019: 5.67; 2020: 7.01;
23 Kasım 2021: 13.5; 13 Aralık 14; 16 Aralık 15; 17 Aralık 16... 17 dolar.
OPERASYONDA KİM DÜŞÜNÜLDÜ?
2019’dan itibaren olay koptu zaten. Pahalılık da.. Para yok dolar yok. Ee para ve dolar sahipleri babanızın çocukları değil (olsa ne yazar!) bedeli neyse ödersiniz, alırsınız, artık ne kadarsa!
Faizi artırmam diyenler, dolarını bozduranlara kur faizi ödeme yolunu seçtiler.
Evet 14 lira sınır. Oraya yeniden yaklaşırsa dolar satışına başlayacaklar.
Doları orada tutarlarsa halk için esas mesele, pahalılık karşısında kendisini ve ücretini neyin koruyacağıdır.
Halkı düşünselerdi, asgari ücreti, maaşları dolara endekslerlerdi.
Ama dertleri dolar, çünkü ekonominin hem ithalata olan bağımlılığı, hem ihracatçının yüksek kur nedeniyle üretim maliyetini artırıp ihracattan para kazanamaz duruma gelmesi, iktidarı harekete geçirdi ve doları belirli bir seviyede tutma zorunluluğunda bıraktı.
Millet niye sevindi buna, anlamadım! Sanki ülke balayı yaşıyor. Pahalılık ne olacak?
Ülkeyi çökerten iktidar, kolay ayağa kaldırabileceğine inanan da bir çekirdek seçmeni.
***
Bu operasyonun erken seçimi gündeme getireceği yorumları var. Henüz katılmıyorum. Çok zor bir yıl bekliyor ülkeyi. İktidarın sepetinde seçimler için birkaç planı olduğu gibi duruyor. RTE, çok yüksek risk alan bir siyasetçi. Son operasyonun ne doğuracağını birkaç ay içinde göreceğiz. Sepetteki riskli planlar arasında, şüphesiz ki seçimleri ertelemek ve bunun koşullarını yaratmak da duruyor.